Technika wykonania dywanów

Wschód bardzo dba o tradycje. Tutaj dywany nadal wytwarzane są ręcznie, w domowych warsztatach. Kobiety tkające kobierce zachowują nie tylko klasyczne wzory, ale również prastare metody wykonania. Tutaj o dywanie myśli się już na etapie wyboru i hodowli zwierząt, z których runa powstanie włókno przeznaczone do utkania pięknego dywanu.

Tylko nieliczne elementy tkania dywanów, wymagające dużej siły, wykonują mężczyźni. Ich zadaniem jest przygotowanie drewna na ramy oraz naciąganie na krośnie nici osnowy. Cała, pozostała praca, to domena kobiet. To ich wyjątkowa precyzja, oraz wiedza najstarszej z nich – mistrzyni (kierującej pracą grupy młodszych kobiet) tworzy prawdziwe arcydzieła. Piękno dywanów to wiedza przekazywana z pokolenia na pokolenie, która jest prawdziwym sekretem mistrzyń oraz ich wybranych następczyń.

Każde włókno ma swoją historię

Ręczne tkanie dywanu na krośnie.

Wybór surowca to ostatni etap przygotowań do tkania dywanu. Ocena jego jakości nie jest prosta, składa się na nią wiele elementów. Przykład: wełna. Najczęściej owcza, czasem kozia lub wielbłądzia. Tutaj ważny jest wybór rasy, dobrej karmy dla stada (wpływa na połysk wełny), pory strzyżenia (wiosna i późne lato) oraz wiek owiec (im młodsze, tym delikatniejsze runo). Pod uwagę bierze się też miejsce strzyżenia: najdłuższy włos porasta podgardle, łopatki i grzbiet. Wełnę kąpie się pięciokrotnie, czasem z dodatkiem delikatnego mydła. Rozczesywanie i przędzenie wskazują pochodzenie włókna: skręcone lewostronnie powstają w Afryce, prawostronnie – w Azji.
Najlepszy jedwab powstaje w hodowlach, w których jedwabniki karmi się świeżymi liśćmi morwy. Kokony muszą być szybko wysuszone, a następnie wymoczone w ciepłej wodzie. Jakość jedwabiu ma swoją cenę: z 7 kg kokonów uzyskuje się tylko 1 kg czystego jedwabiu. Jest on jednak zarówno wytrzymały, jak i delikatny w dotyku, dzięki czemu dywany jedwabne są tak przyjemne w dotyku. Bawełna dobrze nadaje się na wątek i osnowę, czyli „szkielet” dywanu – jest bardzo wytrzymała i twarda. Do wykonania osnowy, okazjonalnie używa się włókien konopi, która po obróbce posiada podobne cechy do bawełny.

Sztuka tkania, sztuka farbowania

Tradycyjny sposób farbowania wełny naturalnymi barwnikami.

Od wieków, to naturalne barwniki były i są najbardziej cenione. I tak, rdzawą czerwień nadal uzyskuje się z kłączy marzanny barwierskiej, którą po wysuszeniu tłucze się w moździerzu i na 18 godzin zanurza w wodzie. Ciecz podgrzewa się i chłodzi przez tydzień, aby, po dodaniu kwasu cytrynowego, uzyskać kolor pomarańczowy. Żółć uzyskuje się z macerowanych liści jabłoni, morwy lub winorośli. Jej żołto-pomarańczowy odcień powstaje z pyłków szafranu. Beż to barwa dobrze wygotowanej, czystej wełny, nie wymaga więc farbowania. Czasem, aby pogłębić jej kolor, wełnę kąpie się w wywarze z kory dębu lub łupin orzechów. Brąz uzyskuje się z łupin kasztanowców i orzechów.
Warsztat tkacki to nie zabawka. Naciągnięta osnowa dużego dywanu potrafi nieść nacisk nawet 300 kg na ramę. Dlatego użyte do wykonania ramy drewno poddaje się sezonowaniu, co nadaje mu trwałość i lekkość. Krosna z metalu są bezpieczniejsze i twardsze od drewnianych, są jednak świeżym nabytkiem – mają dopiero 100 lat historii. Krosno zbudowane jest z dwóch poziomych żerdzi na które naciąga się osnowę. Jest to kluczowy etap tworzenia dywanu; źle naciągnięta osnowa prowadzi do jego wybrzuszeń i zniekształceń.
Warsztaty tkackie dzieli się na poziomie – wynalezione przez azjatyckich nomadów, oraz pionowe, stosowane przez ludność osiadłą. Warsztaty poziome, posiadają bardzo prostą konstrukcję, pozbawioną bocznej ramy, dzięki czemu łatwo je składać i transportować. Warsztaty pionowe zbudowane są z dwóch bocznych ram i dwóch łączących je wałów. Do obcinania związanych, zwisających nici używa się noży z ostrzami zakończonymi haczykiem. Gęstość dywanu kontroluje się przy pomocy różnych odmian grzebieni, a w Irańskich manufakturach korzysta się również ze specjalnych gwoździków, którymi uderza się w każdy jeden węzeł powstającego dywanu irańskiego, mocniej zaciskając go na osnowie.