Wełna i jedwab - czemu warto wybrać naturalne materiały?

  Ziemia jest cennym zasobem i jest to jedno z ograniczeń, które wpływają na dostępność zarówno jedwabiu jak i wełny

Z roku na rok naturalne materiały takie jak wełna czy jedwab stają się coraz cenniejsze - zarówno ze względu na ich unikalne właściwości zdrowotne i fizyczne, o których wie coraz więcej osób, jak i na fakt że popyt na nie jest coraz większy, a źródła zaopatrzenia są ograniczone. W tym artykule opowiemy o szczególnych właściwościach wełny i jedwabiu, które sprawiają że dywany z nich wykonane są wytrzymałe, praktyczne i zdrowe.

Zarówno właściwości wełny jak i jedwabiu są wynikiem działania procesu ewolucji, która przystosowała te materiały do konkretnych zastosowań, wymagających od nich szczególnych właściwości fizycznych, które były udoskonalane przez wiele pokoleń działania doboru naturalnego. Dzięki niemu materiały te osiągnęły wysoką wytrzymałość, sprężystość oraz odporność na warunki zewnętrzne takie jak pogoda, temperatura czy obecność szkodników. Są to materiały, które musiały być przystosowane do tego żeby chronić życie i zdrowie zwierząt, a dzięki setkom tysięcy lat ewolucji oraz procesowi sztucznej selekcji prowadzonemu przez hodowców ich unikalne właściwości są coraz lepsze.

Dlatego właśnie są one najlepszymi materiałami do tworzenia ręcznie-tkanych dywanów dla naszych domów, nie dość że są piękne bo łatwo przyjmują barwniki i mają naturalny połysk, to zapewniają także wspaniałą izolację cieplną oraz są bezpieczne dla zdrowia.

Jedwab

Właściwości wizualne

  Jedwab bardzo dobrze przyjmuje i trzyma kolory, a jego naturalny połysk nadaje im głęboką i wielowymiarową barwę

Połysk

Wiele sztucznych materiałów ma wysoki połysk, ale jedwab jest szczególny dlatego, że błyszczy się nierównomiernie i jeden kolor przędzy może mienić się wieloma odcieniami. Jest tak dlatego, że struktura włókna jedwabiu jest dość gładka, a do stworzenia przędzy potrzeba wiele takich włókien splecionych w nić - wtedy światło odbija się w nich pod różnym kątem. Dodatkowo sam jedwab jest zrobiony głównie z fibroiny, białka o drugorzędowej strukturze warstwowej zbudowanego z antyrównoległych warstw - to właśnie warstwowa struktura tego białka nadaje niesamowity połysk dywanom jedwabnym.

Dobre przyjmowanie barwników

Jedwab bardzo dobrze przyjmuje barwniki i dzięki temu, że jego naturalnym kolorem jest biały to można go barwić na bardzo wiele kolorów. Czasem przędzę jedwabiu można dodatkowo wybielić, ale muszą być do tego użyte bardzo delikatne substancje (nie może to być chlor), dlatego też często pozostawia się go w jego naturalnym kolorze - białym o lekko kremowym odcieniu.

Struktura fibroiny, białka które jest głównym budulcem jedwabiu sprawia, że cząsteczki barwnika wnikają głęboko do materiału nadając mu trwały kolor. Prawie wszystkie barwniki nadają się do barwienia jedwabiu, dlatego że zawiera on zarówno jony dodatnie jak i ujemne. Co ciekawe, jedwab tak dobrze przyjmuje barwniki, że można barwić nawet gotowe tkaniny, a nie tylko przędzę - w Japonii nawet istnieje specjalna technika barwienia jedwabnych kimon, która polega na rysowaniu i malowaniu wzorów już po uszyciu kimona - jest to yuzen, który jest praktykowany szczególnie w rejonie Kyoto.

Właściwości fizyczne

  Istnieje kilka gatunków jedwabników, z których kokonów pozyskuje się jedwab - najczęściej jest to jedwabnik dębowy i morwowy

Izolacyjne

Jedwab zapewnia bardzo dobrą izolację cieplną, porównywalną do wełny, która jest jednym z najlepszych materiałów izolacyjnych, do tego stopnia że zarówno z wełny jak i z jedwabiu tworzy się ubrania termiczne. Dzięki temu, że jedwab tak dobrze izoluje dywany jedwabne bardzo dobrze się nadają do wyłożenia podłóg w pokojach na parterze.

Antystatyczne

Jedwab ma właściwości antystatyczne, co oznacza że nie przyciąga kurzu i łatwo jest go czyścić. Jest tak dzięki temu, że nie elektryzuje się łatwo gdyż zawiera jony zarówno dodatnie jak i ujemne oraz jest w stanie wchłonąć sporo wilgoci.

Hipoalergiczne

Fakt, że jedwab nie kumuluje kurzu sprawia, że jest on dobry dla alergików i osób z problemami układu oddechowego. Ponadto, aminokwasy które są zawarte w jedwabiu są bezpieczne dla ludzkiej skóry, co sprawia, że nawet trwały kontakt z tkaniną nie uczula i nie powoduje dyskomfortu. Dlatego jedwabne dywany są polecane do pokojów dziecięcych, gdzie dzieci spędzają często dużo czasu na dywanie podczas zabawy.

  Barwienie jedwabiu może odbywać się zarówno w fabryce jak i w tradycyjnych warsztatach

Odporność na rozciąganie

Jedwab to tkanina, która jest bardzo wytrzymała. Nici jedwabiu są tak samo wytrzymałe jak nici stalowe o tej samej grubości.

Duża sprężystość

Sprężystość jedwabiu sprawia, że materiały z niego wykonane trudno się gniotą. Dzięki temu można przesuwać meble stojące na jedwabnych dywanach i wiedzieć, że w miejscu w którym stał mebel raczej nie powstanie trwałe wgniecenie, o ile włókna jedwabiu nie zostały przerwane.

Higroskopijność

Jedwab jest w stanie wchłonąć wodę do 30% swojej objętości bez wrażenia, że jest mokry dzięki mikroskopijnym porom obecnym w jego włóknie. Dlatego jest materiałem, który bardzo dobrze sprawdza się w regulowaniu wilgotności powietrza w domu. Co więcej, jedwab bardzo łatwo schnie, więc jest w stanie tę wilgoć oddać w miarę potrzeby.

Odporność na ogień

Jedwab nie jest łatwopalny i trudno jest go podpalić, ale nawet jeśli zajmie się ogniem to nie wydziela trujących gazów w procesie spalania. Dlatego ręcznie tkane dywany jedwabne to bardziej bezpieczny wybór od dywanów zrobionych maszynowo ze sztucznych materiałów.

Uwaga na sztuczny jedwab

  Jedwab jest materiałem, który dzięki wspaniałemu połyskowi używany jest kojarzony z dobrobytem i uroczystościami, w wielu kulturach wyrabia się z niego uroczyste stroje

Sztuczny jedwab nadal nie ma tych samych właściwości co jedwab naturalny - pomimo tego, że znamy skład chemiczny i strukturę jedwabiu, zarówno tego dzikiego jak i pochodzącego z hodowli, to nie jesteśmy w stanie odtworzyć jej dokładnie. Co więcej, sztuczny jedwab zazwyczaj uzyskuje się z włókien celulozy, to znaczy z drzew - dlatego jest on łatwopalny i nie posiada wielu cech jedwabiu naturalnego, takich jak odporność na wgniecenia. Naturalny jedwab można odróżnić od sztucznego po tym że skrzypi przy pocieraniu oraz że nie jest całkowicie jednorodny w dotyku, zdarzają się w nim grudki ze względu na skomplikowany proces produkcji, o czym poniżej.

Jak to jest zrobione? 

Zachęcamy też do obejrzenia filmiku o tym, jak powstaje jedwab - to część odcinka z serii "Jak to jest zrobione?" poświęconego tworzeniu garniturów:

Wełna

Właściwości wizualne

  Owce, które hoduje się dla ich wełny muszą być w świetnym zdrowiu ,żeby ta wełna była jak najlepszej jakości

Różnorodność barw

Naturalnie wełna występuje w wielu odcieniach, które zależą od czynników takich jak: gatunek owiec, karma i warunki środowiskowe. Te odcienie, od bardzo jasnego kremowego do ciemnego brązu, są oddzielane od siebie w procesie sortowania tak, aby można było do nich dobrać odpowiednie barwniki. Wełna jasna jest najcenniejsza, bo można ją barwić na wiele kolorów.

Łatwość barwienia

Wełna bardzo dobrze przyjmuje barwniki - w sposób jednolity i bezpośredni - dzięki czemu można ją barwić za pomocą różnych technik i nadawać jej jasno zdefiniowane kolory. Intensywność kolorów zależy zarówno od temperatury barwienia jak i długości samego procesu, dlatego ten sam kolor wełny może być dostępny w różnych wariantach intensywności. Wełna tak dobrze przyjmuje kolory, że często barwi się ją bez użycia sztucznych barwników, które zazwyczaj są intensywniejsze i mocniejsze w działaniu.

Właściwości fizyczne

Samooczyszczające i bakteriostatyczne

Samooczyszczające właściwości wełny wynikają z tego, że w jej strukturze są mikroskopijne łuski, które ocierając się o siebie wypierają zanieczyszczenia i wyrzucają bród. Co więcej, w kontakcie ze świeżym powietrzem same się oczyszczają pozbywając się nieprzyjemnych zapachów. Dlatego pomieszczenia z dywanami wełnianymi można często wietrzyć, żeby zachować ich świeżość jak najdłużej. Dodatkowo, wełna to nieprzyjazne środowisko do rozwoju bakterii ze względu na wysoką zawartość keratyny, dlatego świetnie się nadaje do pokoju dziecięcego i jadalni.

  Wełna także wspaniale przyjmuje barwniki, ale niektóre dywany są specjalnie przygotowywane z wełny, której się nie barwi gdyż naturalnie występuje ona w kilku odcieniach i kolorach

Izolacyjne

Włókna wełny mają strukturę, która zatrzymuje powietrze i pozwala mu się nagrzać tak, by dobrze izolowało. Większość rodzajów wełny nie traci swoich właściwości gdy zamoknie. Co więcej sam materiał charakteryzuje się małą przewodnością ciepła, co oznacza że jest bardzo dobry do tkania dywanów, które są przeznaczone na kamienne podłogi i do pomieszczeń na parterze.

  Właściwości wełny wynikają z procesu ewolucji, który przygotował owce do tego aby mogły utrzymać ciepło ciała i zdrowie w trudnych warunkach

Higroskopijność

Wełna jest materiałem higroskopijnym, tak samo jak jedwab - przyjmuje wilgoć w postaci pary wodnej i wchłania do 30% swojej masy przy tym nadal pozostając suchą w dotyku. Dzięki temu wspaniale reguluje wilgotność powietrza i temperaturę w domu.

  Dywany wełniane są bardziej popularne od jedwabnych ze względu na to, że wełna jest łatwiej dostępna a przygotowanie jej do procesu tkania zajmuje mniej czasu

Odporność na ogień

Dzięki temu że wełna pochłania wilgoć to bardzo trudno ją też podpalić - kiedy źródło ognia usunąć wełna przestaje się palić. Dlatego też małe pożary często gasi się wełnianymi kocami. Dlatego ręcznie tkane dywany wełniane są bardzo dobrym rozwiązaniem w domach gdzie domownicy lubią palić świece - nawet jeśli spadnie ona na dywan to można taki pożar łatwo ugasić - w przeciwieństwie do sztucznych, łatwopalnych materiałów stworzonych z różnych odmian włókien celulozowych (papki z drewna), z których robi się większość dywanów maszynowych.

Elastyczność

Wełna jest niesamowicie elastyczna i odporna na wyginanie. Jej struktura pozwala na to by wygiąć ją nawet 20 tysięcy razy bez jej przerwania - to sprawia, że wełna świetnie radzi sobie w trudnych warunkach. Dywany wełniane można prać i suszyć na sznurku oraz układać na schodach. Co więcej, wełnę można rozciągnąć do +30 procent bez naruszenia jej struktury.

Jak to jest zrobione? 

Zapraszamy do obejrzenia krótkiego filmiku o tym skąd bierze się wełna, jak się ją przygotowuje do wykorzystania w warsztatach tkackich: